Samen VR Ervaren

Het traditionele zwarte schoolbord met krijtjes is vervangen door een whiteboard of digitaal tekenbord. Boeken op papier worden vervangen door boeken op tablets met augmented reality functionaliteit. Er komen steeds meer oplossingen voor virtual reality onderwijs waarbij de vraag rijst; gaat VR onderwijs het traditionele onderwijs vervangen? Of is het slechts een nieuw gereedschap voor onderwijzers om leerlingen op een betere wijze leerstof aan te bieden?

VR onderwijs op school of thuis?

Bij virtual reality onderwijs moet als eerste het onderscheid gemaakt worden tussen VR onderwijs op school in een klassikale omgeving, of thuis per individuele leerling:

1. VR onderwijs op school: In principe is deze vorm van onderwijzen gelijk aan de traditionele wijze van lesgeven. Kinderen in de klas werken klassikaal of in kleinere groepjes aan een project. Hier worden VR brillen voor gebruikt, die afhankelijk van het lesprogramma individueel gebruikt worden of met meerdere leerlingen tegelijkertijd. In veel gevallen worden virtual reality applicaties gebruikt in combinatie met standaard studieboeken en lesmateriaal.
2. Virtual reality onderwijs thuis: Het is ook mogelijk om een gedecentraliseerde methode in te zetten. In dit geval kunnen leerlingen thuis blijven en via de VR bril lessen volgen. Dit kunnen standaard applicaties zijn die op ieder moment van de dag beschikbaar zijn, of live sessies met een onderwijzer die op locatie les geeft. In Australië is een dergelijk systeem gebruikt om leerlingen van een uitzonderlijk niveau door het hele land samen te brengen in een virtueel klaslokaal. Ook bij kinderen die ziek zijn is het mogelijk om virtueel plaats te nemen tussen de leerlingen op school.

Virtual reality onderwijs is al realiteit

Op vele scholen wordt al gebruik gemaakt van virtual reality onderwijs. Vaak betreft het een aanvullend programma, maar zoals in het voorbeeld uit Australië kan VR educatie ook het concept zijn waar het lesmateriaal op gebaseerd wordt. Decentraal virtual reality onderwijs volgen heeft verschillende voordelen. Zo kun je bijvoorbeeld leerlingen die vanwege een (chronische) ziekte niet in het klaslokaal kunnen verschijnen toch deel uit laten maken van een klassikale ervaring. Je kunt het ook omdraaien; onderwijzers van over de hele wereld kunnen lesgeven vanaf iedere locatie. Zo kan een leraar in Groot Brittannië lesgeven aan een groep studenten in Abu Dhabi. De beste onderwijzers in de wereld zijn nu beschikbaar voor een veel grotere groep leerlingen.

Eenvoudig beginnen met VR educatie

Veel soorten VR onderwijs zijn nog kleinschalige experimenten, gefinancierd met privé kapitaal of op basis van subsidies. Toch is het mogelijk om heel eenvoudig van start te gaan met een standaard smartphone, een kartonnen houder en enkele gratis VR apps die je kunt downloaden. Zelfs met relatief eenvoudige middelen kan iedere onderwijsinstelling aan de slag gaan met virtual reality. Voor de basisschool is de bovenbouw daarbij een goede plek om te beginnen, op de middelbare school zijn er voor alle jaargangen geschikte VR applicaties beschikbaar. Hoewel er ook voor jongere kinderen toepassingen bestaan, ontbreekt het vaak nog expertise vanuit de onderwijzers om verantwoord met deze materialen om te gaan. Het is uiteraard mogelijk om hiervoor een gespecialiseerd bedrijf in te schakelen die naast hardware ook software en ondersteuning biedt.

Spelenderwijs leren

Er is in de laatste decennia steeds meer aandacht gekomen voor spelenderwijs leren. De traditionele methode voor nieuwe informatie onthouden was voorheen vaak “no pain, no gain”. Leren was vaak vervelend, monotoon en puur resultaatgericht. Tegenwoordig wordt er veel meer aandacht besteed aan praktijkgerichte scenario’s en leerstof in context met de samenleving. Virtual reality onderwijs speelt hier handig op in omdat je de buitenwereld naar het klaslokaal kunt halen. De grens tussen leren en gamen vervaagt, zelf Nintendo heeft in 2019 de eerste stappen gemaakt in VR onderwijs. Dit bedrijf staat vooral bekend als de uitgever van spellen als Mario en Zelda, met Nintendo Labo combineren ze een spelcomputer met kartonnen werkplaten in allerlei vormen. Onlangs kwam hier een VR uitbreiding voor uit, nu kun je bijvoorbeeld met een kartonnen olifantenslurf boetseren in drie dimensies. Dit klinkt net zo vreemd als het eruit ziet, toch inspireert het een nieuwe generatie studenten om te ontdekken en spelenderwijs te leren.

VR onderwijs als aanvullend leermiddel

De Steve Jobs iPad school heeft het niet gehaald, tegenwoordig zien we toch op de meeste basisscholen tablets vanaf de middenbouw in de klas. De les die we hieruit kunnen trekken is het juiste gebruik van nieuwe technologie in het onderwijs. Nieuwe middelen als tablets, smartphones, augmented reality en virtual reality in het onderwijs moeten gezien worden als ondersteunende middelen, niet als vervanging. Tablets zijn enorm effectief als instrument op school, maar (nog) niet als complete vervanging van studieboeken. Dat geldt ook voor VR onderwijs, het is vooral nog een ondersteunde methode om informatie over te dragen en theoretische materie te verduidelijken. In dit proces zullen niet alleen de leerlingen leren omgaan met de apparatuur en toepassingen, maar ook onderwijzers moeten leren op welke wijze deze technologie de meest optimale impact heeft op het leerproces.

De kans is groot dat kinderen voordat ze na de middelbare school gaan reeds kennis hebben gemaakt met virtual reality. Dit kan in de vorm van een smartphone houder zijn, gemaakt van karton of kunststof. Het kan ook een PSVR uitbreiding zijn voor de Playstation spelcomputer, of Labo VR voor de Nintendo Switch. Daarnaast zijn de Oculus Go VR headsets en Gear VR brillen in steeds meer huishoudens terug te vinden. Maar VR op school, is dat eigenlijk wel een goed idee? Waarom zou je VR voor op school gebruiken, voegt het iets toe aan het huidige lesprogramma? Met alle leerstof die kinderen nu al moeten leren lijkt het niet verstandig om er nog een extra medium bij te nemen. Of kan VR op school juist de huidige wijze van onderwijzen verbeteren?

VR op school gebruiken vereist training voor onderwijzers

Wanneer de term virtual reality valt, zullen veel leerkrachten een beetje glazig uit hun ogen staren. De meeste onderwijzers hebben er wel van gehoord, sommige leraren hebben er thuis al mee gespeeld, maar VR voor op school is toch weer iets nieuws voor de meeste professionals in het onderwijs. Er is nog geen vak “virtual reality lesgeven” op de PABO, we begeven ons in een nieuw tijdperk van educatie.

Slechts enkele jaren geleden kwamen tablets voor het eerst in het onderwijs, nu zijn ze samen met digiborden haast onmisbaar in het klaslokaal. In plaats van zware boekentassen kunnen studenten met een laptop en digitale studieboeken direct aan de slag. Op basis van interactief lesmateriaal dat gepersonaliseerd is voor de individuele student. Voordat we kijken naar de mogelijkheden van VR op school voor leerlingen, moeten we eerst werken aan het kennisniveau van leraren.

Neem bijvoorbeeld het TeachVR platform, dit is een laagdrempelige wijze om VR voor op school te gebruiken. Het platform is bedoeld voor het onderwijs, waar ook onderwijzers zelf hun leerprogramma’s mee kunnen samenstellen en publiceren. Voordat je een leerling laat werken met VR op school, zullen de docenten toch zelf eerst wat moeten leren over deze virtuele wereld. En deze educatie voor onderwijzers varieert van enkele uurtjes zelf aan de slag gaan, tot complete cursussen virtual reality.

Toepassingen die aansluiten op een bestaand lesprogramma

Het is gelukkig niet nodig om alles zelf te bedenken, je hoeft ook niet ver te zoeken omdat het huidige lesprogramma al voldoende aanknopingspunten biedt. Er zijn volop educatieve applicaties die uitstekend aansluiten op het bestaande curriculum. Een aantal daarvan zijn specifiek gericht op het onderwijs, er zijn ook ‘games’ met een educatief karakter. Met name visueel aantrekkelijke onderwerpen scoren goed, denk aan virtuele musea waarin je op interactieve wijze kennismaakt met Rembrandt, of door een serie schilderijen van Van Gogh kunt ‘lopen’.

Naast kunst is ook geschiedenis een populair onderwerp in virtual reality. Zo kun je door het Colosseum wandelen toen het nog actief gebruikt werd, de gratis applicatie met een interactieve tour door het huis van Anne Frank is ook erg indrukwekkend. Met VR op school duikt de leerling als het ware in de situatie, zo kun je virtueel krimpen tot het formaat van een eencellig organisme om zo een reis door het lichaam te maken. Dat is toch een stuk eenvoudiger dan een kikker ontleden, en de leerling steekt er ook nog eens meer van op.

Werken in kleinere groepen

Hoewel het mogelijk is om klassikaal virtual reality onderwijs aan te bieden, blijkt werken in kleinere groepen vaak het beste te werken. Zo hoeft niet ieder kind op hetzelfde moment een VR bril te dragen, dat is niet alleen goedkoper maar ook veiliger. Daarnaast wordt samenwerken gestimuleerd. Andere onderwerpen zoals virtuele excursies lenen zich juist weer uitstekend voor een groepservaring. Zo is het mogelijk om een VR applicatie te gebruiken waarbij de onderwijzer de presentatie voor alle leerlingen simultaan bedient. Omdat de leerling zelf mag rondkijken binnen deze gecontroleerde omgeving zal het kind beter opletten.

Betrekken van ouders bij VR voor op school

VR voor op school kan gebruikt worden om de communicatie met ouders te intensiveren. Zo kun je groepjes laten begeleiden door de ouders, het is ook mogelijk om smartphones te lenen tijdens de les om kosten te besparen. Dan hoef je als onderwijsinstelling alleen maar kartonnen houders en enkele apps aan te schaffen. Naarmate VR op school meer voeten in aarde krijgt kun je zelf investeren in geschikte hardware.

Virtual reality als huiswerk?

Een bijkomend voordeel van laagdrempelige applicaties op basis van smartphone technologie is huiswerk in VR. Deel kartonnen VR houders uit met opdruk van de school en laat kinderen thuis oefenen. Dit zal niet in alle huishoudens mogelijk zijn, als aanvulling op het bestaande lesprogramma kan het wel waardevol zijn. Het is zelfs mogelijk om een leerling die ziek thuis zit vanaf afstand de klassikale lessen te laten volgen. Daarmee is duidelijk te zien dat de mogelijkheden bij VR voor op school al net zo onbegrensd zijn als de virtuele wereld.